Mezun.com'un CAMPUSEDU ile Yaptığı Work and Travel Röportajı

Mezun.com un Son Günlerde Work and Travel Hakkında Çıkan Haberlerle İlgili Olarak CAMPUSEDU ile Yaptığı Röportaja ...

Ömer Bey öncelikle zaman ayırıp bu röportaja katıldığınız için teşekkür ederiz. Son dönemde Work and Travel ile ilgili çıkan haberlere ne diyorsunuz?

Work and Travel Programıyla ilgili son dönemlerde çıkan haberleri üzülerek takip ediyorum. Öğrencilerin bu tarz üzücü olaylarla karşılaşmaları ve hayal kırıklığına uğramalarının en büyük sebebi, beklentilerinin programın sundukları ile uyuşmaması ve en sonunda da  Amerika’ da yaşadıkları ile örtüşmemesidir.

Work and Travel programı aslında bir çok öğrencinin düşündüğü gibi bir kamp, bir tur programı değildir. Bu programa katılacak olan öğrenciler, bir olgun birey olarak bu programı, farklı kültürleri tanıyabilecekleri, kendilerini geliştirebilecekleri ve Amerika’ yı yakından tanıyabilecekleri bir araç olarak görmelidir. Programın çıkış amacı da budur. Acenteler, öğrencilere gidebilecekleri bölgeler hakkında bilgi vererek yardımcı olmak, Amerikalı sponsor firmaların iş seçeneklerini öğrencilere sunarak iş imkanları hakkında bilgi vermek, öğrencilerin Amerika’ da yasal çalışmalarına izin verecek olan D2019 formlarını getirtmek, vize aşamasında ve Amerika’ ya gitmeden önce öğrencilere, Amerikan kültürü hakkında bilgi vermekle yükümlüdür. Ancak artan rekabet ortamında ve bir çok yeni açılan firmanın öğrenci kayıtlarını alabilmek için program ile alakası olmayan vaadlerde bulunması, bu programın öğrencilerin kafasında yanlış şekillenmesine ve sonunda da bu şekilde üzücü hayal kırıklıklarının yaşanmasına sebep oluyor.

Work and Travel programı çağdaş kölelik olarak lanse edildi. Bu konuda ne düşünüyorsunuz?

Work And Travel Programı (WAT) bir kültürel değişim programı olarak 1960’ lı yıllarda dünya barışına kalıcı katkı sağlamak ve ülkeleri birbirine yakınlaştırmak amacıyla Amerika tarafından bir çok ülke ile anlaşma yapılarak ortaya çıkmıştır. “Kültürel Değişim” ile kastedileni biraz açmak gerekirse; bu program ile Amerika’ ya giden her bir öğrenci beraberinde kendi kültürünün izlerini, anlayışını da Amerika’ ya götürür. Yaz ayları boyunca Amerika’ da geçireceği süre içerisinde yalnız Amerikan kültürünü tanımakla kalmaz kendi gibi başka ülkelerden gelen yaşıtları ile de tanışarak onların kültürleri hakkında bilgi sahibi olur. Bu yönüyle bir kültürel değişim programıdır. WAT program ile öğrencilerin en büyük kazanımları kendine güvenen, isteklerini daha sağlam zemine oturtturabilen, geniş bakış açısıyla olayları değerlendirebilen ve en önemlisi farklılıklara karşı hoşgörülü olabilen bir birey olmaktır. WAT (Work And Travel) programı çalışma ile desteklenmiş olması bu programının “çağdaş kölelik”olarak değerlendirilmesi veya lanse edilmesi son derece yanlıştır. Zira öğrenciyken, Amerika’ ya gitmek isteyen bir öğrencinin, Türkiye’ deki ve Amerika’ daki masraflarını düşünürsek, bu programa çalışma imkanı olmadan katılabilmesi çok ama çok zordur. WAT programına daha fazla kişinin katılabilmesini sağlayan ve sadece çok zenginlere özel bir program olmaktan çıkaran çalışma imkanınının sunulmasındır. Kişisel olarak benim ve birçok meslektaşımın deneyimi ve gözlemi şudur ki; öğrencilerimizin %90’ ından fazlası olabildiğince çok çalışma saati veren yani en fazla çalıştıran firmaları öncelikle tercih etmektedir. Böylece 2 veya 2,5 ay çalışıp kalan sürelerinde kazandıkları para ile istedikleri yere gidip tatil yapabileceklerdir.

Bir diğer seçenek olan Alaska Balık İşleri ile öğrenciler, Alaska eyaletinde balık fabrikalarında çalışabilmektedir. Alaska balık işleri alışılan WAT programı işlerinden farklıdır. Çünkü balık işleri, öğrencilerin balık fabrikalarında günde 15, 16 saat çalıştıkları ve fiziksel güç isteyen işlerdir. Bu iş türünü tercih eden öğrencilerin tek amacı olabildiğince çok para kazanıp bu para ile istediği gibi Amerika’ da gezmek veya Türkiye’ ye dönüp eğitimine devam etmektir. Öğrenci istediği WAT İş Türünü seçmekte serbesttir ve gitmeden önce Alaska işleri hakkında bilgilendirilir. Ben kendim de Alaska balık işlerinde 2003 yılında çalıştım. Şunu belirtmeliyim ki fiziksel olarak zorlayıcı bir iş ancak kazanılan para en büyük motive unsuru. Ayrıca orada kazandığım arkadaşlıklar ve Alaska gibi bir eyaleti yakından tanıma imkanı sunduğu için hayatım boyunca unutamayacağım, benim için hayatımdaki olumlu bir dönüm noktasıdır Alaska’ ya gidip balık fabrikalarında çalışmak. Öğrencilerimizin bir çoğunun benim düşündüğünü biliyorum. Tabii ki Alaska macerasını gereksiz bulan ve keşke başka bir yere gitseydim diyen öğrenciler de vardır. Bu da çok normal.

Work and Travel ile Amerika’ya gitmek isteyen öğrenciler danışman firma seçiminde hangi kriterlere dikkat etmeliler?

Bu çok güzel bir soru. Öğrencilere en büyük tavsiyem bir çok acenteyi dolaşarak en tatmin edici bilgiyi verebilen acenteyi seçmeleridir. WAT programında acenteler sadece birer aracı kurumdur ve WAT programı organizasyonunun bir parçasıdır. Öğrenciler, acenteleri WAT programını tek başına organize eden ya da işleri ayarlayan/bulan bir kurum olarak görmemeli.

Acentelerin rolünü daha iyi anlayabilmek için şu örnek çok güzeldir. Acenteleri bir sınıfta ders veren öğretmene benzetebiliriz. Bu dersin sınavından “ 100 ”  alan öğrenciler de olacaktır. “ 0 ” alanlar da. “ 0 ” alanlar için nasıl başarızlığı tamamıyla öğretmene atamazsak, “ 100 ” alanlar için de başarıyı tamamıyla öğretmene atamayız. Ama bu sınıfta çoğunluk “ 0 ” alıyorsa tabiki burada öğretmenin bir hatası var demektir.
Acente seçiminde acentelerin çalıştıkları sponsor kuruluşlar, job fair olanakları dikkate alınabilir. En önemlisi ise konuştukları danışmanların bilgisidir. Öğrenciler acenteleri program kapsamında promosyon olarak dağıttıkları hediyelere göre değerlendirmemelidir.

Bir diğer önemli nokta da WAT sadece bir iş imkanı sunulan programdır. İkinci veya ücüncü iş imkanı garanti eden firmalardan özellikle uzak durulmasını tavsiye ediyorum.

Programdaki başarının öğrencinin merakına araştırma yeteneğine ve kendisine acentenin gönderdiği/verdiği bilgileri takip etmesine bağlı olduğunu tekrar hatırlatmak isterim. Maalesef bizim deneyimlerimiz, bir çok öğrencinin yapılan toplantı, oryantasyon, iş fuarı gibi aktiviteleri ciddiye almadığını gösteriyor. Amerika’ ya gitmesine 3 gün kala uçak bileti araştıran öğrencilerle karşılaştım. Bu tarz programda sorumsuz davranışlar sergileyen öğrencilerin başarısız olacağı kesindir.


Work and Travel ile Amerika’ya giden öğrencilerin düştüğü en büyük yanılgılar nelerdir?

Türk öğrencilerinin büyük çoğunluğunun düştüğü en büyük yanılgı bu programı salt bir eğlence programı olarak görmeleridir. Çoğunluk çalışacağının ve bunun zor olacağını biliyor ancak bunun ne kadar zor olacağını kestiremiyor. Çünkü maalesef Türk öğrencilerinin %95’ i daha önceden çalışma deneyimi olmamaktadır. Bu yüzden ilk başlarda öğrenciler, Amerika’ da yaptıkları işleri ağır bulmakta ve bundan hemen şikayet etmektedirler. Ancak programın ilerleyen haftalarında şikayetler işe alıştıkça azalmaktadır. Bu yüzden biraz sabır eksikliğinin yarattığı karamsarlık en büyük yanılgıdır diyebilirim. Ayrıca öğrencileri acentelerin bu programı tamamıyla organize ettiğini ve her şeyin acentenin elinde olduğunu düşünmektedir. Bu da bir yanılgıdır.  WAT programı en az 5 basamaklı bir programdır. Bunlar Amerikan Hükümeti ve Amerikan Konsolosluğu, Amerikalı sponsor firmalar, Acenteler, Öğrenciler ve İşverenlerdir. Bazen iş bulma sürecinde arada bir veya 2 kurum daha olabilir. Dolayısıyla bu hassas organizasyonda ara ara hata olması çok doğaldır. Sonuçta burada çalışanların hepsi birer insan. Ancak öğrencilerin olan hatalarda direk suçlu olarak acenteleri görmeleri, biz acentelerin işini bazen zorlaştırmaktadır. En nihayetinde hiçbir acente öğrencilerine sorun yaşatmak istemez ve öğrencilerini mutlu bir şekilde Amerika’ya göndermek ister..

Bir diğer yanılgı ise öğrencilerin acentelerin elinde yüzlerce ve hiç eksilmeyen iş listelerinin olduğunu düşünmeleridir. İşler genellikle Mayıs sonu gibi kapanır ve Amerika’ ya giden öğrenci Türkiye’ de seçtiği işte eğer çok zor durumda bırakan haklı sebepleri yoksa çalışmak zorundadır. Acenteler işleri sponsorlar aracılığı ile öğrencilere sunar. Ve yazın çok ama çok sınırlıdır. Bunun aksini ifade etmek öğrenciyi yanıltmaktan başka bir şey değildir.
 
Herhangi bir sebepten dolayı haklarının suistimal edildiğini düşünen biri hangi kurumlara başvurabilir ve yaptırımlar nelerdir?

Work and Travel programı, ABD Hükümeti’nin bu program için yetkili kıldığı sponsor kuruluşlar eşliğinde yürütülür. Amerikalı bu sponsor kuruluşlar öğrencilerin yasal çalışma belgeleri olan DS 2019 formlarının basarlar. Herhangi bir nedenden ötürü işyerinde sorun yaşayan öğrencinin sorununu ilk etapta işvereniyle halletmesi önerilir. Ancak sorun daha büyükse ve öğrenci haklarının suistimal edildiğini düşünüyorsa, örneğin haksız yere işten çıkarıldıysa, Amerika’ lı sponsoruyla iletişime geçip durumunu bildirebilir.Bu noktada acentelerinden de yardım istemelidirler.

WAT programı ile çok farklı kitleden insana hizmet sunulduğu için bütün herkesi acentelerin memnun edebilmesi mümkün olmadığı açıktır. Kimi az çalışmaktan, kimi çok çalışmaktan, kimisi de çok fazla Türkle beraber olmaktan şikayet etmektedir. Bu yüzden her memnuniyetsizliği öğrenciler, haklarının suistimal edildiği şeklinde düşünmemesi gerekir. Öğrenci eğer yasal olarak haksızlığa uğradığını düşünüyorsa, öncelikle programa katılmadan önce imzaladığı “Taahütname veya Sözleşmeyi” tekrar okuyarak yasal haklarından emin olmalıdır. Örneğin, kaldığı yerde wireless internet olmadığını ileri sürerek mağdur olduğunu düşünen öğrenci ile karşılaştığımız için özellikle bunun altını çiziyorum.

Work and Travel programına katılan öğrencilerin çalışma şartları nasıl? Günde kaç saat çalışıyorlar ve çalıştıkları firmalarda nasıl bir tavırla karşılaşıyorlar?

Bu tamamıyla Türkiye’ deyken seçtikleri işe göre değişir. Kimi işler bahşişlidir ve saatlik olarak 2,5$ verir ancak alınan bahşişle beraber bu ücret saatlik 8$, 9$’ a yükselir. Genellikle işler 6,5$ ile 9$ arasındadır. Overtime yani mesai eğer veriyorsa işveren, 8 saatten sonraki her saat için saatlik ücretin 1,5 katı ücret alır öğrenci. Yani saatlik ücreti 8$ olan bir işte çalışan öğrenci, 9. Saatten itibaren saatlik 12$ ücret alır.

10$ ve üstü iş genellikle WAT kapsamında yoktur. Lütfen bu tarz işlere öğrenciler özellikle dikkat etsinler.

İşverenler öğrencileri herşeyden önce bir çalışan olarak görürler. Yani işverenler, WAT programı ile Amerika’ ya gelmiş bir üniversite öğrencisi olarak değil, o firmaya karşı sorumlulukları olan bir elaman olarak görürler. Bu yüzden öğrenciler çalışacakları yerde kendilerine verilen sorumlulukları yerine getirdikleri sürece beğenilen, taktir edilen elaman olurlar. Sorumluluklarını yerine getirmeyenler, işten kaytaranlar ise işten heran atılabilirler.

Unutulmaması gereken Amerikalıların insanları çalışkanlıklarına göre değerlendirmesidir. Yaptığınız işe gösterdiğiniz özen ve saygı sizin aynanızdır ve bu, insanların size olan yaklaşımlarını direk etkiler. Türkiye’ deki gibi çalışkanlıktan ziyade kolaycı yoldan iş halledebilme yeteneğinin övgü gördüğü anlayış, Amerika’ da geçersizdir.

Son olarak Work and Travel ile ilgili öğrencilere vereceğiniz tavsiyeler nelerdir?

Benim öğrencilere en büyük tavsiyem bu onların programıdır. Bizler sadece aracıyız. Bu program kendilerine sunulan çok güzel bir programdır. Yaşı 30 üzeri olanlar bu programa ve sunduğu imkanlara imrenerek bakıyorlar ve bu programın kendilerinin zamanında olmamasına üzülüyorlar ve şimdiki nesil öğrencilere imreniyorlar.

Öğrenciler, Amerika’ ya gittiklerinde aslında gerçek haytla karşılaşmanın verdiği zorlukları yaşıyorlar. Türkiye’ de maalesef sürekli aile korumasında hayattan ve onun zorluklarından soyutlanan öğrenciler, Amerika’ da para kazanmanın zorluklarını görmeyi kendileri için bir kazanç olarak değerlendirirlerse ve bu deneyimin kendilerini diğer yaşıtlarına göre bir basamak daha öne çıkardığının bilincinde olurlarsa, daha kazançlı çıkarlar. Bu yönüyle Work And Travel programı için üniversite sonrası gerçek hayata ve onun zorluklarına karşı öğrenciler için bir AŞI etkisi yaptığını söyleyebiliriz.

Öğrenciler araştımacı, sorgulayıcı olmalı. WAT programını ciddiye alan öğrencilerin daha başarılı olduklarını gözlemlemekteyiz. Öğrencilere tavsiyem, acentelerinin kendilerine gönderdiği bilgilendirmeleri düzenli olarak takip etmeleridir.

Bu röportajı yaparak WAT programı hakkında daha geniş kitlelerin bilgilenmesine aracılık ettiğiniz için teşekkürlerimi sunarım.